Làng Yên Xá vào đầu thời Nguyễn tên là An Xá, thuộc tổng Thượng Thanh Oai, phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông. Làng cùng với làng Triều Khúc ở bên cạnh vốn cùng có tên Nôm là Kẻ Đơ, sau thường được gọi Đơ Bùi, do nơi đây xưa kia trồng được một thứ khoai lang ăn rất bùi. Từ tháng 6-1961, hai làng Triều Khúc và Yên Xá nhập lại thành xã Tân Triều, thuộc huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.
Khác với làng Triều Khúc (Đơ Thao, Đơ Đồng), làng Yên Xá chuyên làm nông nghiệp trên khoảng 500 mẫu đất ruộng màu mỡ ven sông Nhuệ. Dân làng còn có các nghề phụ như nấu bánh đúc, thêu ren, rồi làm guốc mộc, những sản phẩm này và giống lúa thơm ngon đã từng một thời được người nội thành Thăng Long – Hà Nội ưa chuộng.
Thôn Yên Xá xưa tuy nhỏ nhưng bên cạnh chùa Thanh An lại còn có đình làng và ngôi đền thiêng thờ Linh Lang đại vương, một vị thần cũng được thờ ở hàng trăm nơi khác. Những địa danh như: gò Tầm Cấp, Cốc Đống, Điểm Danh, Đống Vương Ngự, Vườn Mai, Địa Đạo có liên quan đến truyền thuyết ngài về Yên Xá chiêu mộ lính, đóng trại, thu trữ lương thảo và khao quân khi thắng trận.
Bước sang thế kỷ 21, Yên Xá dần dần không còn trồng lúa hay hoa màu nữa vì bị đô thị hóa gần hết, số dân ngụ cư hiện nay rất đông đúc. Ngoài cổng làng và 3 di tích nói trên đã được tôn tạo, nhân dân sở tại mới đây cũng trùng tu một ngôi quán nhỏ nằm cạnh cái giếng tròn cũ ở đầu xóm phía đông.
Đình Yên Xá được xây dựng trên một khu đất cao rộng, bằng phẳng, nằm ngay giữa làng bên cạnh con đường cũ. Tam quan hiện nay mở ra bên hữu, du khách bước qua cổng sẽ thấy một sân gạch có hai cổ thụ che mát. Đình quay mặt về hướng đông-nam, nhìn ra bức bình phong lớn đắp cuốn thư. Sau bình phong là một cái hồ nhỏ đã bị thu hẹp lại, có tường thấp ngăn với những nhà dân bao quanh.
Giữa sân là một phương đình xây 2 tầng chồng diêm với 8 mái, gian dưới bỏ trống, tứ phía chỉ còn các cột. Sau lần trùng tu mới đây, các kết cấu cũ đã được thay bằng bê-tông quét sơn giả gỗ. Trong phương đình có bày hương án. Về nghệ thuật điêu khắc, mọi góc mái ở tầng trên đắp nổi hình lá cách điệu xoắn tròn và ở tầng dưới thì đắp nổi các hình rồng có vẩy, thân uốn mềm mại. Đầu rồng quay vào trong, mắt lồi dữ tợn, miệng há rộng, bờm tóc bay ngược thành các đầu đao ngắn.
Tòa đại đình Yên Xá có mặt bằng hình chữ “Đinh”, gồm nhà tiền tế 5 gian và hậu cung. Tiền tế do trước đây bị hư hại nhiều nên đã được xây lại. Kiến trúc vẫn tuân theo kiểu truyền thống của vùng nông thôn đồng bằng sông Hồng, có kết cấu khung gỗ do hệ thống xà ngang, xà dọc ăn mộng với nhau. Hệ thống liên kết vì kèo và bộ khung mái hậu cung được làm đơn giản. Chính điện bài trí trang nghiêm, hai bên là các bệ gạch trải chiếu, sát vách đặt cặp ngựa gỗ và cỗ trống đại, phía trước cung cấm còn có một hương án cổ.
Bên ngoài còn có hai nhà tả hữu vu tựa như hai cánh tay ôm lấy phương đình. Hữu vu 3 gian, gian bên trái giáp với cửa căn phòng dài của thủ từ cạnh đầu hồi đại đình. Dãy tả vu thông liền với căn phòng đối xứng, lưng thì giáp với vườn nhãn và sân chơi của dân làng.
Trong đình Yên Xá hiện còn lưu 38 đạo sắc phong, cái sớm nhất ghi niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 8 (1626), đời vua Lê Thần Tông. Sắc cuối cùng được ban vào những năm cuối đời vua Khải Định (1916-1920).
Trong tòa đại đình hiện chỉ còn lưu giữ được bộ hương án chế tác từ thời Lê và vài bệ đá hình hoa sen để kê chân cột là những hiện vật cổ nhất. Ngày 27-12-1990 quần thể đình, đền Yên Xá và chùa Thanh An đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.
[embeddoc url=”/wp-content/uploads/2017/11/Đình-Yên-Xá.docx” width=”0px” height=”0px” download=”all” viewer=”microsoft” text=”Tải xuống: dinh yen xa.docx”]
Hits: 449
